FANYA HAYA MARA TU BAADA YA KUSAJILI/KUUNDA KAMPUNI.

NA  BASHIR  YAKUB -

Yapo  mambo  unayotakiwa  kufanya  mara  tu  baada  ya  kusajili  kampuni.  Tunazungumzia  yale  utakayoyafanya ule  mda  baada  ya  kuwa   umepewa    cheti  cha  kuzaliwa  kwa  kampuni( certificate  of  incorporation)  kutoka  BRELA.  Mambo  haya  ni  ya  kisheria  na  kutoyafanya  kwake  kunahesabika  ni  kuvunja  sheria.  

Kwahiyo  mambo  haya ni  lazima  na  sio  hiari.

Hata  hivyo  kabla  ya  kueleza hayo  ni  muhimu  tukajikumbusha kuhusu  taratibu  za  kusajili  kampuni.  Tunasema  kujikumbusha  kwakuwa makala  kuhusu  taratibu  nanamna  ya  kusajili/kuunda  kampuni   hatua  kwa  hatua   yalishaandikwa  hapo  awali.  

Haya  yote  yatakuwa  yakitoka   Sheria  ya  Makampuni ,Namba 12  ya  mwaka  2002.

1.HATUA  ZA  KUSAJILI/KUUNDA  KAMPUNI.         

( a ) Kwanza  hakikisha  unajua  unahitaji  kufanya  biashara  gani.  Hii  ni  kwasababu  katika  vitabu  vya  kampuni  lazima  uandike  biashara  unayotaka  kufanya  au  unayofanya   tayari.

( b ) Hakikisha  mko  wawili  au  zaidi.  Hakuna  kampuni  ya  mtu  mmoja. Kampuni  binafsi  huanzia  watu  wawili  na mwisho  ni  watu  50. Unaweza kuwa  wewe na  mke  wako,  rafiki,  ndugu,  mzazi, mtoto  nk.

( c ) Fahamu  kampuni  yenu  inatakiwa kuwa  na  hisa  ngapi  na  kila  hisa  itakuwa  inauzwa  bei  gani. Pia  unatakiwa  kujua  kampuni  itakuwa  na  mtaji  wa  shilingi  ngapi.   Kwa mfano  kampuni  itakuwa  na  hisa  10000,  bei  ya kila  hisa  ni  Tshs 1000 ambapo,  hisa x bei  ya  hisa = mtaji  wa  kampuni, kwa  maana  ya  10000 x 1000 =  10000000 ambao  ndio  mtaji  wa  kampuni.

( d )  Andaa  jina  ambalo  ungependa  kampuni yako  iitwe.  Jina  lolote  linakubalika  isipokuwa  lisiwe  tayari  linatumiwa  na  kampuni  nyingine  au  lisiwe  kwa  namna  moja  au  nyingine  lina  viashiria  vya matusi  au  lugha  isiyostahiki.

( e ) Peleka  maombi  BRELA  kuhusu  jina  ulilochagua  kwa  uhakiki.  Uhakiki  wanaangalia  kama  linatumiwa  na  kampuni  nyingine  tayari  au  linavyo  viashiria  vya lugha  isiyostahiki.  Siku  hizi  uhakiki  hufanyika  kupitia  mtandao( online  search/name  clearance).

( f ) Baada  ya  kuwa  jina  limepitishwa   basi  utatakiwa kuandaa   waraka  na  katiba  ya  kampuni( memorundum & article  of  association)  ikiwa  ni  pamoja  na  kujaza  fomu  ambavyo   kwa  pamoja vitapelekwa  BRELA  kwa  usajili.

2.   BAADA  YA  KUSAJILI  FANYA  HAYA.  

( a ) Hakikisha  unapata namba  ya  mlipa  kodi  pamoja  na  leseni  ya  biashara  kabla  hujaanza  kufanya  biashara.

( b ) Kama  kampuni  yako  ni  binafsi  ( private  limited)  hakikisha  nyaraka  zote  za  kampuni kama  barua,  mikataba  , bango  la  nje  nk. unaweka  neno  LIMITED  baada ya  jina  la  kampuni,  mfano KIKWE   COMPANY  LIMITED.  Na  kama  ni  ya  umma( public  limited)  andika  neno  PLC ( Public Limited Company) baada  ya  jina. Kutoweka  neno  limited  au  PLC  ni  kosa  kwa  mujibu  kifungu  cha 34  cha sheria  ya  Makampuni.

( c ) Hakikisha  unaweka  bango   lenye  jina  la  kampuni  nje  ya  ofisi. Kifungu  cha  112  cha  Sheria  ya  Makampuni  kimeweka  ulazima  katika  hilo. 

( d ) Hakikisha  kila  mwaka  kampuni  inafanya  mkutano  mmoja  wa  jumla( annual  general  meeting).  Hii  ni  kwa  mujibu  wa  kifungu  cha  133  cha  Sheria  ya  Makampuni.  Mkutano  huu  ni  wa  lazima.

( e ) Kujaza  fomu  ya  hisa   kwa  kila  aliyechukua  hisa  za  kampuni  ndani  ya  siku 60.  Hili  linakwenda  sambamba  na  kutoa  cheti  cha  umiliki  wa  hisa ( share  certificate)  kwa  kila  aliyechukua  hisa  na  kuzilipia.

(  f  ) Mwisho  hakikisha  unafanya  mrejesho   wa  kila  mwaka ( annual  return)  kwa  mujibu wa  kifungu  cha  128  cha  Sheria  ya  Makampuni. Hii  ni  fomu  maalum  ambayo  hujazwa  na  kupelekwa  BRELA  kila  mwaka. Hueleza  hali  ya  kampuni   ikoje  kwa  mwaka  mzima  hasa  kuhusu  ofisi ilipo  ,  wanahisa,  hisa, wakurugenzi, nk.  Lengo  ni  kutaka  kujua   ikiwa  kuna  mabadiliko  yoyote  katika  hayo  au  lah.

MWANDISHI   WA   MAKALA  HAYA   NI   MWANASHERIA  NA  MSHAURI   WA  SHERIA  KUPITIA  GAZETI   LA  JAMHURI   KILA   JUMANNE.  0784482959,  0714047241bashiryakub@ymail.com