JE WEMA SEPETU ATAFUNGWA AU ATALIPA FAINI.

Na  Bashir  Yakub.

Sheria  inayoshughulikia   habari  nzima  ya  madawa  ya  kulevya  inaitwa “The  Drug  Control  And  Enforcement  Act”.  Ni  sheria  namba  5  ya  mwaka  2015.  Ni  sheria  mpya  kabisa. Msanii  Wema  Sepetu  ni  kati  ya  Watu  walioko  mahakamani  tayari  kuamuliwa  kwa  mujibu  wa  sheria  hii.

1.AINA  YA  DAWA  ZA  KULEVYA.

Sheria  hii  inataja  aina  nyingi  mno  ya  vitu  ambavyo  imeviita  dawa  za  kulevya. Vipo  jamii  ya  kimiminika,  jamii  ya  unga,  jamii  ya  miti,  majani, mbegu  n.k.

Kifungu  cha  2   cha  sheria  hiyo  kinachosomwa  sambamba  na Schedule  ya 1  ya  sheria  hiyohiyo  kimeorodhesha  zaidi   ya  sampuli  100  ya  vitu  ambavyo  vinahesabika  kuwa   ni  dawa  za  kulevya hapa  Tanzania. 

Humo  imo  pia  bangi,  mirungi, cocaine, heroine na  aina  nyingine  nyingi.  Katika  hizi  Msanii  Wema  anatuhumiwa  kukutwa  na  misokoto  ya  bangi.

2.   JE  ILIKUWA  SAWA  WEMA  KUPEWA  DHAMANA  ?.

Ndio  ilikuwa  sawa.  Wako  watu  wanasema  kuna  mtu  amemkingia  kifua  akapata  dhamana. Hili si  kweli .  Dhamana  katika   kesi  za  madawa  ya  kulevya  hunyimwa  kutokana  na  kiwango  ulichokutwa au  unachotuhumiwa  nacho.   Kifungu  cha  29  cha  Sheria  hiyo  ya  kupambana  na  dawa  za  kulevya  kimeeleza  hilo  kama  ifuatavyo;.

( a ) Kama  ni  cocaine, heroine, mandrax, morphine, cannabis  resin au  opium   kuanzia gramu  200  au  zaidi  hakuna  dhamana.  Ni  pote  polisi  na  mahakamani.

( b ) Kama  ni  dawa  aina  ya  majani  au  mimea  kama  bangi n.k  kuanzia  kilo  100  au  zaidi  hakuna  dhamana. Ni  pote  polisi na  mahakamani.

( c ) Kama  ni  dawa  zenye  mfumo  wa  kemikali  kuanzia  lita  30 au  zaidi au  kilo  100  ikiwa  zimewekwa  katika  mfumo  wa  unga au  vinginevyo  hakuna  dhamana.  Ni  pote  polisi na  mahakamani.

Wema  Sepetu  alikutwa  na kiwango  kidogo kwa  taarifa  zilizotolewa,  ni  kama  msokoto  mmoja  hivi.  Ukiangalia  hapa  juu  hakuna  popote  ambapo kiwango  hicho  kimetajwa  kuwa hakidhaminiki.  

Kwa  hiyo  kosa  lake  lilikuwa  la  kudhaminika  kabisa  kwa  mujibu  wa  kifungu  hiki.

3.   JE   WEMA  ANAKABILIWA  NA  ADHABU  ZIPI ?.

Kifungu  cha  17 ( 1 )  cha  Sheria  ya  Kuzuia  na  Kupambana  na  dawa  za  kulevya   kinaeleza  adhabu  ya  miaka  mitatu  jela, au  faini  isiyopungua  laki  tano   au  vyote  viwili.

Kwahiyo  panapo  kupatikana  na  hatia   atatakiwa  kwenda  jela  miaka  mitatu,  au  asiende  jela  iamuliwe  alipe  faini  inayoanzia  laki  tano  za  Tanzania,  au   aende  jela  miaka  mitatu  na  hapohapo  alipe na  faini  inayoanzia  shilingi  laki  tano  kwenda  mbele.

4.  JE  KIPI  KINAWEZEKANA  ZAIDI  KWA WEMA,  KWENDA  JELA   AU  KULIPA  FAINI.

Hapa  kuna  mambo  mawili ;

( a ) Kawaida  sheria  inaposema kuwa,   kwa  kosa  hili mtu  atalipa faini  au  kwenda  jela ( fine  or  imprisonment)  mahakama  hutakiwa  kutoa  adhabu  iliyo   ndogo  kati  ya  hizi  mbili( lesser punishment) . 

 Ikiwa  faini  ndiyo  adhabu  ndogo  basi   yafaa  mshitakiwa  aamriwe  kulipa  faini. Lakini  ikiwa  kifungo  ndiyo  adhabu  ndogo  basi  yafaa   mshitakiwa  aamriwe  kufungwa.

Kwahiyo  kama  kifungu  kilichomshitaki  Wema kingekuwa  kinatoa  chaguo(option)  mbili  tu  yaani  faini  au  kwenda  jela  basi  bila  shaka  kama  angepatikana  na hatia  ilitakiwa  aamriwe  kulipa  faini.                  

(  b  ) Sheria  inaposema  kuwa  kwa  kosa  hili  mtu  alipe  faini  au  aende  jela  au  vyote  viwili  mahakama  huwa  na  uhuru  wa  kuchagua  lolote  katika  haya.  Kwa  maana  inaweza  kuamua  ulipe  faini na  ukaachiwa,  inaweza  kuamua  uende  jela  na  pia  inaweza  kuamua  uende  jela  na  ulipe  faini.

Tofauti    ya  hapa  na  ( a )   ni  kuwa  katika  ( a ) kuna  chaguo  ni mbili  tu  ambazo  ni  faini  na  jela  ambapo  mahakama  hutakiwa kutoa  adhabu  iliyo ndogo   katika  hizo  mbili.  Wakati  katika ( b ) kuna  chaguo  tatu  yaani  faini, Jela  au  vyote  viwili  ambapo  hapa  sasa  mahakama  inao  uhuru  wa  kuchagua  lolote  katika  haya  bila   kujali  adhabu  kubwa  au  ndogo. Hapa  inaweza  kuamuliwa  jela,  faini  au  vyote  viwili  jela  na  faini.

5.  JE   KOSA   LA   WEMA  LIPO   KATIKA (a )  AU  ( b ) .

Kosa  la  Wema  lipo (  b )  ambapo  mahakama  itaamua  lolote  katika  matatu,  kulipa  faini, kwenda  jela  miaka  mitatu  au vyote  yaani  kulipa  faini pamoja  na  kwenda  jela.  Mahakama  itaamua  lolote  katika  haya  ikiwa  tu  atapatikana  na  hatia.  Hatia  mpaka  ipatikane  kwanza.

6. JE  NI SABABU  ZIPI  ZITAIFANYA  MAHAKAMA  IAMUE  WEMA  AENDE  JELA  AU  ALIPE  FAINI  AU  VYOTE.

Kawaida  zipo  sababu  ambazo  huzingatiwa  na  mahakama  kabla  ya  kuamua  mtu  alipe  faini,  aende  jela  au  vyote  viwili.Baadhi  yake  ni  hizi;

(  a  )  Uzito  wa  kesi au kosa   lenyewe (gravity  of  an  offence).

( b ) Tabia  njema  za  mshitakiwa kabla na  wakati  wa  kesi. Hapa  tabia  inaangaliwa  kumbukumbu  za  kijinai( criminal  records, if any).

( c  )Ushirikiano  wa  mshitakiwa  na  mahakama  wakati  wa kesi, kwa  mfano  kukiri  kosa  mapema,kufika  mahakamani  kwa  wakati, nidhamu  mahakamani  n.k.

( d ) Ikiwa  mshitakiwa  aliwahi  kutiwa  hatiani  kwa  kosa  kama  hili  hapo  awali au  lah (habitual  offender).

( e ) Umri  mkubwa sana  au  mdogo  zaidi wa mshitakiwa,  ugonjwa ,  ujauzito,  wategemezi  wa  mshitakiwa  hasa  watoto  wadogo kama  wapo,  hasa  wakati  wa  kujitetea( mitigation).

(  f  ) Ni  mara  ya  ngapi  kwa  mshitakiwa  kutenda  kosa.

( g ) Idadi  ya  watu  walioathirika  na kosa  lake  au  athari  za  kosa  lake katika  jamii  kwa  ujumla.n.k.

Kwa  hiyo ili  Wema  aadhibiwe  na kifungo, faini  au  vyote  kwa  pamoja   itategemea  mahakama  itajibu  vipi  maswali  haya  .

ikiwa  majibu  ya  maswali  haya  yatakuwa  mazuri  kwa  Wema  basi  anaweza  kupewa  adhabu  ya  faini  tu na  akaachiwa. 

Ikiwa  majibu  ya  maswali  haya  yatakuwa  mabaya     anaweza  kupewa  adhabu  ya  kwenda  jela  bila  faini. 

Na  ikiwa  majibu  ya  maswali  haya  yatakuwa  mabaya  zaidi  basi  anaweza  kwenda  jela  na  faini  juu  yake.

Lakini  yote  haya  ni  mpaka  awe  amepatikana  na  hatia.

MWANDISHI   WA   MAKALA  HAYA   NI   MWANASHERIA  NA  MSHAURI   WA  SHERIA  KUPITIA  GAZETI   LA  SERIKALI  LA  DAILY  NEWS  NA   GAZETI  JAMHURI   KILA   JUMANNE.  0784482959,  0714047241bashiryakub@ymail.com