NA BASHIR YAKUB -

Sheria Na 4 sura ya 113 Sheria ya Ardhi ndiyo sheria inayotawala habari nzima ya upangaji na upangishaji. Mpangaji ni mpangaji anajulikana lakini swali ni kama baada ya kupangishwa na yeye anaweza kupangisha. Hata hivyo kabla ya hilo tutizame vipengele muhimu vinavyotakiwa kuwa katika mkataba wa upangaji.

Ni muhimu kuangalia vipengele hivi kwasababu suala la uwezo wa mpangaji naye kupangisha ni moja kati ya migogoro kati ya wenye nyumba na wapangaji ambayo husababishwa na mikataba isiyoshiba kwa vipengele muhimu.

1. VIPENGELE MUHIMU KATIKA MKATABA WA UPANGAJI.

( i ) Kipengele kuhusu tarehe ya kuingia katika mkataba husika.

( ii ) Kipengele kinachochambua wahusika katika mkataba mfano majina yote matatu, eneo analokaa au anuani kamili na nafasi zao zitajwe kuwa huyu ndiye mpangaji na huyu ndiye mpangishaji.

( iii ) Kipengele kinachochambua vyema ardhi, kama ni nyumba, shamba mfano vyumba, stoo,jiko, ukubwa ekari n.k kama ni shamba.

( iv ) Kipengele kuhusu kiasi cha kodi kinachotakiwa kulipwa na namna ya ulipaji wake.

( v ) Kipengele kuhusu lengo la pango kama ni biashara, makazi na kama ni biashara ya aina gani.

( vi ) Kipengele/vipengele kuhusu haki za mpangaji na mpangishaji katika matumizi ya ardhi husika.

( vii ) Kipengele kuhusu sharti la kupangisha au kutokupangisha kwa mtu mwingine.

( viii ). Kipengele kuhusu nani anawajibika kufanya marekebisho .

( ix ) Kipengele kuhusu notisi ya kuvunja mkataba na muda wake ielezwe katika mkataba.

( x ) Kipengele kinachombana mwenye ardhi kuwa yote aliyomwambia mpangaji kuhusu hadhi na hali ya ardhi husika kuwa ni ya ukweli, mfano kuhusu mvua zikinyesha eneo halijai maji, nyumba haivuji na kila kitu kinamchotaka awe mkweli.

( xi ) Kipengele kinachonyima au kutoa uhuru wa kuhuisha(renew) mkataba.

( xii ). Jambo jingine lolote linaloweza kuwa muhimu.

( xiii ) Sehemu ya sahihi na shahidi, Ni vyema shahidi awe wakili.

2. MPANGAJI KUPANGISHA.

Ili mpangaji awe na uwezo wa kupangisha itategemea na aina ya mkataba alioingia na mwenye ardhi. Ikiwa mkataba umeweka bayana kwa kutoa uwezo kwa mpangaji kupangisha basi aweza kufanya hivyo.

Lakini ikiwa mkataba hautoi uwezo huo basi mpangaji hataweza kupangisha isipokuwa apate ridhaa kutoka kwa mwenye ardhi .

3. MPANGAJI KUBADILI MATUMIZI YA ENEO.

Si tu mpangaji haruhusiwi kupangisha bali pia hata kubadili matumizi ya eneo au kufanya marekebisho bila taarifa na ridhaa kwa mwenye ardhi nalo litakuwa kinyume cha sheria ikiwa mkataba umekataza kufanya hivyo.

Zaidi ya hilo kifungu cha 93 cha Sheria ya ardhi sura ya 113 kinakataza mwenye ardhi kuchelewa kutoa majibu ikiwa mpangaji ameomba ridhaa kati ya yaliyoelezwa hapa juu.

4. MASHARTI KUBAKI YALEYALE IKIWA MPANGAJI ATAPANGISHA.

Ikiwa mkataba utamruhusu mpangaji kupangisha basi hataweza kupangisha kwa masharti zaidi ya yale aliyonayo yeye yaani aliyopewa na mwenye ardhi mwanzoni wakati akipanga. Pia muda wa kupangisha hautakuwa mkubwa kuliko ule uliopewa yeye na mwenye ardhi.

MWANDISHI WA MAKALA HAYA NI MWANASHERIA NA MWANDISHI WA MAKALA YA SHERIA KUPITIA GAZETI LA JAMHURI KILA JUMANNE. ”. 0784482959, 07I4047241bashiryakub@ymail.com