FAIDA ZA KUUNDA KAMPUNI YA UMMA BADALA YA KAMPUNI BINAFSI.

NA  BASHIR  YAKUB -

Kampuni  ya  umma   ndio  huitwa  public  company  kwa  kiingereza.  Kampuni  hii  hutofautishwa  na  kampuni  binafsi  (private  company).  Zote  ni  kampuni  kwa  ajili  ya  biashara  na  mara  zote  hutegemea  unahitaji  kufanya  nini   ili  ujue  ni  kampuni  ipi  uunde.

1.JE  KAMPUNI  YA  UMMA  INAWEZA  KUMILIKIWA  NA  WATU  BINAFSI.

Ndio  inawezekana.  Watu  wengi  hudhani   kwa kuwa  jina  la  kampuni  hii  ni  UMMA  basi  hudhani ni  kampuni  ambazo  huundwa  na serikali.  Neno  umma  ni  jina    na   limetokana  na  namna  muundo  wa  kampuni  yenyewe   ulivyo , yumkini  halina  uhusiano  wowote    na  kampuni  za  namna  hii kumilikiwa  na  serikali.

Hivyo  yafaa ifahamike  kuwa  hata  wewe  mtu  binafsi  mjasiriamali  wa  kawaida waweza  kuunda  kampuni  ya  namna  hii  pengine  kutokana  na  faida  zinazotokana   na  kampuni  ya  aina  hii.

2.KWANINI  UUNDE  KAMPUNI  YA  UMMA  BADALA   YA  KAMPUNI  BINAFSI.

( a ) Uhuru  wa  wanahisa.  Kampuni  ya  umma  imetoa  uhuru  mkubwa  kwa  wanahisa.  Wakati  kampuni  binafsi  inaruhusu  kuwa  na  wanahisa  mwisho  50 kampuni  ya  umma  haina  ukomo  wa  idadi  ya  wanahisa.

Hii  ina  maana  waweza  kuwa  na  wanahisa  hata  milioni   na  zaidi.  Hakuna  ukomo  wa  kiwango  cha  mwisho  isipokuwa  kuna  ukomo  wa  kiwango  cha  chini.  Kiwango  cha  chini   yalazimu  wanahisa  kuanzia  wawili.

( b )  Uhuru  wa  kuuza na  kununua  hisa. Katika  kampuni  binafsi  hakuna  uhuru  wa  kununua   na  kuuza  hisa.  Katika kampuni binafsi  yatakiwa  kabla  hujauza  hisa  zako  kwa  mtu  mwingine upate  ridhaa  ya  wanahisa  wenzako.  Wakikataa  huwezi  kuuza.

Lakini  pia  huwezi  kumuuzia  hisa  mtu  ambaye  wanahisa  wengine hawampendi. Yule  wanayempenda  na  kumridhia  ndiye huyo  unayeweza  kumuuzia  tu  na  si  vinginevyo.

Hii  ni  tofauti  na  kampuni  ya  umma  ambapo  mmiliki  wa  hisa  ndiye  anayechagua  nani  amuuzie  hisa.  Hakuna  yeyote  kati  ya  wanahisa wenzake  anayeweza  kumzuia   kuuza  hisa  zake. 

Kwa  haraka  unaweza  kuona  kuwa  katika  kampuni  binafsi  uuzaji  na  ununuzi  wa hisa  ni  biashara  huru   inayotokana na maamuzi  ya  mtu.

( c ) Uhuru  wa  kutangaza  hisa  katika  soko  la  hisa. Katika  kampuni  binafsi   hakuna  ruhusa  ya   kutangaza  uuzaji  wa  hisa  katika  soko  la  hisa.  Soko  la  hisa  Tanzania  ni  moja  tu  yaani Soko  la  hisa  Dar  es  salaam ( DSE).

Wakati  kampuni  ya  umma   ruhusa  iwazi  kuwa  unaweza  kutangaza hisa  zako  na  watu  wanaoona  kampuni  yako  inaweza  kufanya  kazi  na  ina  mwelekeo  mzuri  wanaweza  kununua  hisa  na  hivyo  kampuni  kukua  na  kujiimarisha.

3.JINA  LA  KAMPUNI  YA  UMMA.

Sheria  inataka   kila  jina  la  kampuni  ya  umma  kuishia  na  neno  PUBLIC  LIMITED  COMPANY (PLC).  Itaanza  na  jina  lolote  ulilochagua   lakini  mwisho  lazima  iishie  hivyo. Mfano  KR PUBLIC  LIMITED  COMPANY  au  KOP  PUBLIC LIMITED  COMPANY nk.

Utakuwa  umewahi  kuona  huko  mitaani  neno  PLC  katika  mabango  ya  makampuni mbalimbali.  Hili  humaanisha  Public  Limited  Company  na sio  hiari  kuweka bango  hivyo bali  ni  lazima.  

Baadhi  ya  makampuni  ya  umma  hapa  Tanzania  ni  kama  CRDB, NMB nk,  kwa kutaja  ni  machache.

Hata  wewe  waweza  kuunda  kampouni  ya namna  hii  kw  faida nilizotaja na  nyingine  ambazi  sikutaja.

MWANDISHI   WA   MAKALA  HAYA   NI   MWANASHERIA  NA  MWANDISHI   WA  MAKALA  YA SHERIA  KUPITIA  GAZETI   LA JAMHURI  KILA  JUMANNE. ”.   0784482959,  0714047241  bashiryakub@ymail.com