WANANDOA SAJILI ARDHI YENU KWA MAFUNGU YASIYOGAWANYIKA KUEPUKA MIGOGORO.

NA  BASHIR  YAKUB - 

Ipo  namna  nzuri  ya  umiliki  wa  ardhi  wa  pamoja  ambayo  huepusha  migogoro   hasa  kwa  walio  katika  ndoa. Migogoro  ya  ardhi  hutokea  kwa  namna  tofauti. Ipo  inayotokea  wakati  wa  uhai  wa  wamiliki  na  ile  itokeayo  baada  ya  uhai  wa wamiliki  wote  au  mmoja  wao .

Umiliki  kwa  mafungu  yasiyogawanyika   huwa  ni  suluhu kwa  yote  haya. Ni  suluhu kwa  wanandoa  wenyewe  wanapogombea  mali  lakini  ni  suluhu wakati  ndugu  wanapotaka kumpokonya mwanandoa  ardhi  iliyoachwa  na  mwenza  wake baada  ya  kifo.

Ni  vema  kujua  kuwa sheria  ya  ardhi  kawaida  inatambua  umiliki  wa  ardhi  wa  aina  mbili.  Tumewahi  kueleza  umiliki  huo  hapa  lakini  leo  pia  tutaeleza.  Upo  umiliki  binafsi  na  umiliki  usio  binafsi  kwa  maana  ya  umiliki  wa  zaidi  ya  mtu  mmoja.

1.UMILIKI  BINAFSI.

Umiliki  binafsi  ni  umiliki wa mtu mmoja. Kama  ni  nyumba, shamba  au  kiwanja  kinakuwa  chini  ya  jina  la  mtu  mmoja.  Huyo  mwenye  jina  linalosomeka  ndiye  huhesabika  kama  mmiliki  wa  pekee. Haki  zote zikiwemo  zile  za  kuhamisha, kuweka  rehani, kuuza, kugawa  humhusu  mtu  mmoja  pekee. Hahitaji  ridhaa ya  mtu  mwingine katika  kutekeleza   muamala  wowote  katika  umiliki  huu labda  yawepo  mazingira  maalum.

2.  UMILIKI  WA  PAMOJA .

Huu  ni  umiliki  wa  pamoja  kama  neno  lenyewe  lilivyo.  Kwa jina  la  kitaalam  hujulikana  kama   “co-occupancy”. Watu  wawili  au  zaidi  huweza  kumiliki  nyumba, shamba  au  kiwanja kwa  pamoja.  Haki  za  msingi  kama  zile  za  kuhamisha  umiliki, kuuza,  kuweka  rehani,kutoa zawadi   huwahusu  wamiliki  wote.

3. WANANDOA  SAJILI  ARDHI  YENU KWA MAFUNGU YASIYOGAWANYIKA  KUEPUKA MIGOGORO.

Umiliki  wa  ardhi  kwa  mafungu  yasiyogawanyika  hutokana  na  umiliki  wa  pamoja . Yafaa  tuelewe  kuwa  umiliki  wa  pamoja  umegawanyika  sehemu  kuu  mbili. Kwanza  ni  mafungu  yasiyogawanyika  na  pili  ni  mafungu  yanayogawanyika.  Mafungu  yasiyogawanyika  hujulikana  kama  “joint occupancy” na  yale  yanayogawanyika  hujulikana kama“occupancy  in common”.

4.  FAIDA  KUU  YA  KUMILIKI KWA MAFUNGU YASIYOGAWANYIKA.

Faida  kuu  ya  umiliki  wa  aina  hii  ni  kuwa  endapo  mmoja  wa  wamiliki  amefariki  basi  ardhi  ile  moja  kwa  moja ( automatically)  huamia  kwa  mmiliki  anayebaki.  Hii  ina  maana  kama  ni  nyumba  au  kiwanja na kilikuwa  kikimilikiwa  na  wanandoa  basi  anapofariki  baba  ardhi  ile  huingia katika  umiliki  wa  mama  moja  kwa  moja na  anapofariki  mama  umiliki  huingia kwa  baba  moja  kwa  moja.

Hii  ni  tofauti kama  usingekuwepo  umiliki  wa  aina  hii  ambapo  ingetakiwa  kama  ni  nyumba  au  kiwanja  kiingie  katika  orodha  ya  mirathi  na  kutakiwa  kugawiwa  kwa  warithi  wote wenye  haki.

Umiliki  wa  aina hii  huepusha  mgogoro  hasa  baada  ya  kifo  kwakuwa  mara  nyingi  mgogoro  wa  mali  baada  ya  kifo  huibuka   katika  majadiliano  ya  nani  anapata  nini   na  hata  unapokuwapo  wosia.

5. NAMNA  YA  KUSAJILI  KWA   MAFUNGU  YASIYOGAWANYIKA.

Unaponunua  ardhi iwe  nyumba  au  kiwanja   kama  kina  hati  bila  shaka  utahitaji  kubadilisha  jina. Ni  hapo  wakati  wa  kubadilisha  jina  utakapoomba  yaingie  majina  mawili   kama  wanandoa.  Lakini  pia  ikiwa  ardhi  uliyonunua  haina  hati  basi  wakati  wa  kuanza  kutafuta  hati  utaeleza  bayana  kuwa  unahitaji   umiliki  wa  pamoja  wa  mafungu  yasiyogawanyika  ya  wanandoa. 

Mamlaka  za  ardhi  wanajua  nini  watakuomba  uwasilishe  ili  kukamilisha  usajili  wa  aina  hiyo.

Usajili  kwa  mafungu  yasiyogawanyika  si  kwa wanandoa  pekee  bali  pia  hata mtu  na  mtoto  wake, mtu  na  ndugu,  au  rafiki  wanaweza  kufuata  utaratibu  maalum  na  kufanya  usajili huu.

MWANDISHI   WA   MAKALA  HAYA   NI   MWANASHERIA  NA  MSHAURI   WA     SHERIA  KUPITIA  GAZETI  LA  SERIKALI   LA   HABARI   LEO  KILA  JUMANNE  , GAZETI  JAMHURI   KILA  JUMANNE  NA  GAZETI  NIPASHE  KILA  JUMATANO.      0784482959,        0714047241              bashiryakub@ymail.com