Sheria Yakub Blog: FAIDA KUU NNE ZA KUWA NA HATI.

NA BASHIR YAKUB -

Masuala yanayohusu ardhi ni masuala nyeti sana. Unyeti wa masuala haya unatokana na ukweli kuwa maisha yote yamejengwa juu ya ardhi. Hakuna kilichowahi kufanywa, kinachofanywa na kitakachofanywa nje ya ardhi. Iwe kutembea, kuendesha kipando, kula, kulala, maendelezo yoyote ya teknolojia, ujenzi, maji safi na salama, kupata chakula, hata unaporuka hewani iwe kwa ndege au kifaa kinginecho huwezi kusema sijatumia ardhi kwakuwa hata mruko wenyewe(take off) huanza na ardhi.

Lakini pia hata uruke na ukae huko miaka 200 bado utatakiwa kurejea ardhini. Ardhi ni kila kitu kwa maana ya kila kitu. Kupitia msingi huu tunapata umuhimu mkubwa wa kueleza kila lililo la msingi kuhusiana na masuala ya ardhi hususan umiliki wake.

Kupitia makala hizi yalishaelezwa mengi kuhusu namna ya kununua ardhi, namna ya kuepuka migogoro wakati wa ununuzi, namna ya kubadilisha hati na mengine . Fursa ya leo itaeleza umuhimu na faida za kuwa na hati.

1.NINI MAANA YA HATIMILIKI .

Hati miliki ya ardhi hujulikana pia kama “Title Deed”. Hatimiliki ya ardhi ni nyaraka maalum inayotolewa na wizara ya ardhi ikionesha mwenye haki ya umiliki wa ardhi, eneo na kiasi anachomiliki huku ikiainisha wajibu na haki alizonazo mmiliki huyo.

Wajibu katika hatimiliki ni yale unayotakiwa kutekeleza kwa mfano malipo ya kila mwaka, matumizi yaliyopangwa, na kila sharti analotakiwa kutekeleza mmiliki.

Haki katika hatimiliki ni yale yote anayostahili kupata mmiliki wa ardhi husika ikiwemo taarifa ( notice) rasmi panapo mabadiliko yoyote katika matumizi na umiliki, haki ya fidia, na haki ya kuwa huru katika matumizi halali.

2. TOFAUTI YA HATI, LESENI ZA MAKAZI, NA MIKATABA YA KUNUNULIA.

Wengi wanajua tofauti ya vitu hivi lakini pia wengi hawajui tofauti ya vitu hivi. Wapo wanaofikiri mkataba wa kununulia ni hati na hati ni leseni ya makazi na leseni ya makazi ni hati.

Tujue kuwa hati ni waraka ambao hutolewa na wizara ya ardhi katika maeneo yaliyopimwa wakati leseni ya makazi ni nyaraka ambayo hutolewa na manispaa hata katika maeneo ambayo hayajapinwa. Maeneo ambayo hayajapimwa huitwa “ squarters”, na kwa kiswahili kizuri huitwa maeneo/makazi holela.

Hapo hapo mkataba wa kununulia sio hati wala sio leseni ya makazi isipokuwa ni hivyohivyo tu kama jina lilivyo ni mkataba wa kununulia(sale agreement). Ni muhimu ijulikane kuwa hivi ni vitu vitatu tofauti.Mazingatio katika vyote hivi ni kuwa hati ni nyaraka kubwa kuliko hizi nyingine zote.

3. FAIDA KUU NNE ZA KUWA NA HATI.

( a ) Faida ya kwanza kabisa ni usalama. Nenda popote iwe wizara ya ardhi, mahakama kuu ya ardhi, mabaraza ya ardhi na kila mamlaka inayohusiana na ardhi utaambiwa usalama wa ardhi upo kwa mwenye hati.

Zawadi pekee unayoweza kuipatia ardhi yako ni ulinzi, na ulinzi pekee ni kuitafutia hati. Hii ni kusema kuwa ardhi salama ni ardhi yenye hati. Hii ni faida kuu ya kwanza unayoweza kupata baada ya kuwa unamiliki hati.

( b ) Hati hupandisha thamani ya ardhi haraka mno. Hii ni faida nyingine kubwa. Unaweza kununua ardhi isiyo na hati kwa milioni mbili na ukaiuza milioni hata 20 baada ya kuitafutia hati. Wanaofanya biashara za ardhi hutumia njia hii kujipatia faida kubwa.

Hununua maeneo makubwa yasiyo na hati kwa bei ndogo huyapimisha,huyakatakata viwanja, na kuyatafutia hati halafu huyauza tena kwa bei kubwa zaidi. Ardhi yenye hati ina thamani kubwa mno.

( c ) Hati ya ardhi hutumika kama dhamana mahakamani . Unapokuwa na hati si tu unamiliki ardhi bali pia unamiliki mdhamini. Matatizo yapo mengi ambayo mtu hujikuta amefikishwa mahakamani. Wakati mwingine kufikishwa mahakamani ni jambo ambalo laweza kukutokea bila hata kutarajia wala kufikiri kama kuna siku utafika huko.

Hatimiliki ni nyaraka inayoweza kukusaidia usiingie korokoroni .

Mara nyingi dhamana huwa inahitaji mali isiyohamishimika ambayo ni ardhi. Na kitu pekee kinachothibitisha kumiliki mali isiyohamishika ni hati. Kupitia hati unaweza kujidhamini mwenyewe au kumdhamini ndugu, jamaa na rafiki.

( d ) Kupata mkopo ni faida nyingine ambayo sote twaijua. Zipo taasisi za fedha zinazokubali hata nyaraka nyingine ambazo sio hati lakini kwa mwenye hati ni uhakika zaidi. Hizi zi faida chache kati ya nyingi zilizopo.

Makala yajayo yataeleza namna ya kupata hati.

NYUMBA KUBWA INAUZWA.