KWA VIGEZO HIVI WE SI KIBARUA NI MUAJIRIWA KISHERIA .

NA  BASHIR  YAKUB -

Makala  haya  yataeleza   tofauti  kati  ya  kibarua  na  ajira  ili  isiwe  unaitwa  kibarua  kumbe  kisheria  umeajiriwa  na  unastahili  stahiki  zote  za  kiajira. Wako  watu  wengi  wanafanya kazi  lakini  hawajui  wanafanya  kazi  katika  mwavuli  upi.  Yawezekana  mtu  akawa  amefanya  kazi  miaka  mingi  lakini  bado  kazi  anayofanya  haitambuliki  anaifanya  kama  nani.  Na  mara  nyingi  hii  hujitokeza  katika  kazi  zile   ambazo  si  za  kitaaluma.  Kazi  zisizo    za  kitaaluma   ni  kama   kufanya  kazi  za  ndani, kusaidia  mashambani,  kusaidia  katika ujenzi  na  nyingine  zinazofanana  na  hizo.  Lakini  pia  siku  hizi  kutokana  na ongezeko  la  ukosefu  wa ajira  hata kazi  ambazo  ni  za  kitaaluma  nazo  zimekumbwa  na janga  hili.

 Kwa sasa katika  ofisi  nyingi    wapo  watu  wanafanya  kazi  za  kitaaluma  lakini  haijulikani  kama  wameajiriwa  au  ni  vibarua. Wapo  watu  wamekaa  maofisini  hata  miaka  mingi   wakiitwa   wafanya  mazoezi ( intern). Wapo  wahasibu, madaktari, walimu, wachumi,  na  wengine  wengi.  Waajiri  hupenda  sana  hali  hii  kwakuwa   huwapatia  faida  kubwa.  Kwanza  huwalipa  kiduchu  watu  hawa     lakini  pili hukwepa  kulipa  stahiki zao  nyingine  za  kiajira  kama  malipo  ya  muda  wa  ziada,matibabu, likizo, kuumia  kazini  na  stahiki  nyinginezo.

1.NINI  MAANA  YA  AJIRA.

Ajira    ni  mahusiano  ya  kikazi  kati  ya  mwenye  kazi  na  mfanyakazi  ambapo  mwenyekazi  huwa  na  mamlaka   ya kutawala,  kudhibiti, na  kuelekeza  namna ,  jinsi, na  wakati  gani  kazi  husika  ifanyike.  Wako  watu  wanafikiria  na  kujua  kuwa  ili  kazi  iitwe  ajira  ni  lazima  yawepo  maandishi  ya  kimkataba.  Hapana  hili  si  lazima. Muhimu  ni  kama  inavyoelekezwa  katika tafsiri  hapo  juu.  Hii  ina  maana  ili  kazi  iitwe ajira  vipo  vigezo  vinavyozingatiwa na  hasa hivyo  nilivyotaja  kwenye  tafsiri.  Kimsingi  yapo  mambo  matano  ambayo   yakitokea  kazi  yoyote  unayofanya  itaitwa  ajira  na  utastahili  kupata  haki  zote  za  kiajira  kama  muajiriwa.  Tutaona mambo  hayo  hapa  chini.

2.   JE  WE  NI  KIBARUA  AU  MUAJIRIWA.

Yapo  mambo  matano   yatakayokujulisha kuwa we  si  kibarua  bali ni  muajiriwa.

( a ) Kwanza  ikiwa  una  mkataba  maalum   unaoeleza   aina  kazi  unayofanya,  sehemu  ya  kazi,   pesa  unazolipwa, , muda  wa  kazi, likizo  na mengine  usiambiwe  wewe  ni  kibarua. Makubaliano  ya  kimaandishi  ya  namna  hii   yanakupa  hadhi  ya   muajiriwa  na  unastahiki  haki  zote  za  muajiriwa  kwakuwa  we utakuwa  ni  muajiriwa  na  si  kubarua.

( b ) Pili  ikiwa  vitendea  kazi  unavyotumia   vinamilikiwa  na  mwenye  kazi,  mfano  we  ni  dereva  na  gari  si  la  kwako  ni  la  tajiri, unafanya  usafi  lakini  vifaa  vyote  vya  usafi  ni  vya  tajiri,  unafanya  kazi  za  ndani na  kila  kitu  ndani  ni  cha  tajiri. Basi  ikiwa  hilo  liko  hivyo  ni  kigezo  kuwa  hiyo  ni  ajira  na  si  kibarua.

( c ) Tatu  ikiwa  mamlaka  ya  kuamua  kazi  ifanyike  vipi,  kwa  namna  gani   na  kwa wakati  gani  anayo  yule  aliyekupa  kazi  basi  nacho  ni  kipimo  kuwa  hiyo  ni  ajira.  Kwa  mfano  bosi  na  sekretari  wake.  Kwakuwa  bosi  ndiye  huagiza  kazi  ifanyike  vipi, kwa  namna  gani n.k  bosi  huyo  hawezi  kusema  kuwa  hajamuajiri  huyo  sekretari.  Hii  ni  tofauti  na  pale  unapomleta  fundi  ujenzi  nyumbani.  Utamuonesha  kazi  lakini   hutakuwa  na  uwezo  wa  kumuelekeza  afanyeje  kazi  kwakuwa   yeye ndiye  fundi na  anajua namna ya  kufanya  kazi  yake.

( d ) Nne  suala  la  nani  anawajibika  na  hasara  inapotokea  nalo ni  kipimo  iwapo  umeajiriwa  au  ni  kibarua.  Kwa  mfano  ukimkodisha  dereva  hata  kwa  miaka  miwili  ikiwa  kila    gari  linapoharibika  au  kupata ajali  hutengeneza  yeye  hawezi  kusema  umemuajiri,  lakini  ikiwa   utatengeneza  wewe  unayemkodi  dereva  basi  itakuwa  ni kipimo  kuwa  yupo  katika  ajira.

( e ) Tano   ni  faida.  Nani  hunufaika  na  faida  nacho  ni kipimo  ikiwa  umeajiriwa   au  ni  kibarua.

Haya  ndiyo  mambo  makuu  yatakayokuashiria  ikiwa  umeajiriwa  au  unafanya  kibarua  na  si  mengineyo.

MWANDISHI   WA   MAKALA  HAYA   NI   MWANASHERIA  NA  MSHAURI   WA  SHERIA  KUPITIA  GAZETI  LA  SERIKALI   LA   HABARI   LEO  KILA  JUMANNE  , GAZETI  JAMHURI   KILA  JUMANNE  NA  GAZETI  NIPASHE  KILA  JUMATANO.    0784482959,        0714047241              bashiryakub@ymail.com

                                           TANGAZO   MUHIMU                                                

VIWANJA     NA     NYUMBA          ZINAUZWA.

·        
WANASHERIA   WETU   WATAKUANDALIA   MIKATABA  YOTE  BURE  NA    KUKUSIMAMIA  MPAKA   MANUNUZI    YAKAMILIKE   BURE.

·        
UHALALI   WA  NYARAKA   NA   UMILIKI   UMETHIBITISHWA  NA                        WANASHERIA  WETU.

·        
UTAPEWA  MTU  WA  KUKUSAIDIA  KUFANYA  TRANSFER   KWA  HARAKA         BURE.

·        
IKIWA   UTATOKEA   MGOGORO  NDANI   YA  MWAKA  TANGU  TAREHE  YA       MANUNUZI    UTAPEWA   WAKILI   WA   KUSIMAMIA  MGOGORO    BURE

                                                        0784482959.

 KUONA   BOFYA  HAPO  JUU    MWANZO  WA   BLOG.