JE WAJUA MKATABA WAKO WA AJIRA NI WA AINA GANI KISHERIA.

         

NA  BASHIR  YAKUB - 

Kama  ilivyo  makubaliano  katika  shughuli  nyingine  za  kijamii  ajira  nayo  huwa  na  makubaliano  maalum  wakati   inapoingiwa. Makubaliano  haya ndiyo  huitwa  mkataba na  yumkini  huingiwa  kati  ya  wahusika  wawili  yaani  muajiriwa  na  muajiri. Aina  ya  mahusiano  wanayoingia  wahusika  ndiyo  huibua  aina za haki  na   wajibu  kwa  pande  zote  mbili. Mwenye  haki  hutakiwa  kutoa  haki  hiyo  kwa  mwenzake  naye  mwenye  wajibu  huwa  hana hiari  isipokuwa  kutekeleza  wajibu  huo  kwa  mujibu  wa  makubaliano.  Hapa  Tanzania  taratibu   za  ajira  na  mahusiano  kazini  huongozwa  na  Sheria  namba 6  ya  ajira  na  mahusiano  kazini 2004.  Sheria   hii  hueleza  wajibu,  haki,  stahili,  kuacha  na  kuachishwa  kazi   na  kila  kitu  kinachohusu  ajira  na  kazi  kwa  ujumla  wake.

1.NANI  HUANDAA  MKATABA  WA  AJIRA.

Mara  nyingi   waajiri  ndio  huandaa  mikataba  ya  ajira .  Kwa  swali  la  nani  aandae  mkataba  wa  ajira, sheria  Ya  ajira  Na  Mahusiano  kazini  hailazimishi  upande  wowote  kati  ya  muajiri  au  muajiriwa  kuandaa  mkataba. Sheria hii inachotambua  ni  kuwa  mkataba  wa  ajira  ni    makubaliano  yanayohusisha  ridhaa  maalum  kutoka  pande  mbili  zinazoingia  makubaliano  hayo.  Kwa  msingi  huo  yeyote  kati  ya  hao  wanaokubalina  anaweza  kuandaa  mkataba  wa  ajira  halafu  akahusisha  upande  mwingine  kupitia  kuusoma  na  kuridhia  au  kutordhia. Muhimu  hapa  ni  kuwa   ikiwa  mwajiri  ataandaa  mkataba  huo  basi   mwajiriwa  apewe  nafasi  ya  kuusoma  na  kuulewa  kabla  ya  kuusaini. Ikiwa  kuna  sehemu  angependa  liongezwe  jambo  au  lipunguzwe   hayo  yatakuwa ni makubaliano  yao.  Hata  hivyo  kutokana  na  changamoto  ya  ukosefu  wa  ajira    waajiriwa  wamekuwa  wakilazimika  kusaini  mikataba  ya  ajira  yenye  masharti  magumu  bila  kuhoji  kwa  kuhofia  uwezekano  wa  kupoteza  nafasi  hizo.

2.  AINA  YA MIKATABA  YA  AJIRA.

Kuna  aina  kuu  mbili  ya  mikataba  ya  ajira.  Makubaliano   ya ajira  yoyote  aliyonayo  mtu yapo  katika  kundi kati  ya  haya  makundi  mawili.

( A ) MKATABA  WA  MDOMO ( oral  contract).

Haya  ni  makubaliano  ya  mdomo  kama  jina   lenyewe  lilivyo. Mwajiri  na  mwajiriwa  wanakubaliana  katika  kutekeleza  shughuli  fulani  kwa  mdomo  au  mazungumzo  tu.  Ajira  zisizo  rasmi  ndizo  huhusika  na  mikataba  hii  zaidi.  Ajira  zisizo  rasmi  mara  nyingi ni  zile ajira  zisizo  za  kitaaluma  kwa  mfano  kazi  za  ndani, usaidizi  katika  ujenzi, shughuli  ndogondogo  za viwandani  na  kwenye  makarakana, kuuza  kwenye  migahawa  na  mahoteli ,shughuli  nyingine  katika  maeneo  ya  wajasiriamali   na  kazi  nyingine  zote   zinazofanana  na  hizo.

Kifungu  cha  32  ,  sura  ya  366    cha  sheria  ya  ajira  ndicho  kinachotaja  aina  hii  ya  ajira. Mara nyingi  ajira  za namna  hii  huwa  sio  za  muda mrefu .  Ni  ajira  ambazo  huwa  sio  za  mwendelezo  ambapo  mfanyakazi  hufanya  kazi  kwa  muda  tu  na  kupangiwa  kazi  nyingine  au  kuachishwa.

MUDA  WA  UKOMO  AJIRA  YA  MKATABA  WA  MDOMO.

Ili  kulinda  maslahi  ya  wafanyakazi  wanaofanya  kazi  katika  mikataba  ya ajira  ya  mdomo   sheria  imeweka   utaratibu  maalum  wa  namna ya  kulipwa  mishahara  yao   ikiwa  ni  pamoja  na  haki  nyinginezo.  Moja  ya  jambo  ambalo  limezingatiwa  ni  muda  ambao   ajira  ya  mkataba  wa  mdomo  inapaswa  kukoma . Sheria  imetoa  kipindi  cha  mwaka  mmoja  tu  katika  kudumu  kwa  kwa  ajira  ya  mkataba  wa  mdomo. Baada  ya  mwaka    mmoja   mfanyakazi  anatakiwa kupewa mkataba  wa  maandishi    unaofafanua  bayana  haki  na  wajibu wake .  Hivyo  ni  kosa   mfanyakazi  kuendelea  na  mkataba wa mdomo  kwa  mwaka  zaidi  ya  mmoja.  Hili  ni  kosa  kwa  upande  wa  mwajiri.

( B )  MKATABA  WA  AJIRA  WA  MAANDISHI.

Kifungu  cha  15,  sura  ya  366   cha  sheria  namba  6  ya ajira  na  mahusiano  kazini  kinaueleza  mkataba  wa ajira  wa  maandishi. Huu  ni  uleule  ambao  wengi  tumeuzoea  ambao  huwa  katika  maandishi huku  ukiwa  umesainiwa  na  pande  zote  mbili  yaani  upande  wa  muajiri  na  muajiriwa. Mkataba  huu  hueleza  muda  wa  kazi, kiwango  cha  mshahara, muda  wa  uangalizi  na  kila  kitu  kinachohusu  haki  na  wajibu  wakati  wa  kazi.  Hizi  ndizo  aina kuu mbili  za  mikataba   ya  ajira.   

MWANDISHI   WA   MAKALA  HAYA   NI   MWANASHERIA  NA  MSHAURI   WA  SHERIA  KUPITIA  GAZETI  LA  SERIKALI   LA   HABARI   LEO  KILA  JUMANNE  , GAZETI  JAMHURI   KILA  JUMANNE  NA  GAZETI  NIPASHE  KILA  JUMATANO.    0784482959,        0714047241              bashiryakub@ymail.com

                                           TANGAZO   MUHIMU                                                

VIWANJA     NA     NYUMBA          ZINAUZWA.

·        
WANASHERIA   WETU   WATAKUANDALIA   MIKATABA  YOTE  BURE  NA    KUKUSIMAMIA  MPAKA   MANUNUZI    YAKAMILIKE   BURE.

·        
UHALALI   WA  NYARAKA   NA   UMILIKI   UMETHIBITISHWA  NA                        WANASHERIA  WETU.

·        
UTAPEWA  MTU  WA  KUKUSAIDIA  KUFANYA  TRANSFER   KWA  HARAKA         BURE.

·        
IKIWA   UTATOKEA   MGOGORO  NDANI   YA  MWAKA  TANGU  TAREHE  YA       MANUNUZI    UTAPEWA   WAKILI   WA   KUSIMAMIA  MGOGORO    BURE

                                                        0784482959.

 KUONA   BOFYA  HAPO  JUU    MWANZO  WA   BLOG.