USIYOJUA KUHUSU UKURUGENZI KATIKA KAMPUNI

NA  BASHIR  YAKUB - 

Mara  nyingi  unapounda  kampuni   huwa  ni  lazima  kueleza  katika  zile  Memorandum  kuhusu  ukurugenzi  na  wakurugenzi.  Huwezi kusajili   kampuni  ikiwa  memorandum  zako  hazioneshi  lolote  kuhusu    hilo. Kimsingi  nitaeleza  machache  japo  yapo   mengi kuhusu  ukurugenzi  na wakurugenzi  katika  kampuni.  Kwa  kampuni  zetu  ndogo ndogo  za  kijasiriamali  mara  zote  wakurugenzi  ndio  hao hao  wamiliki  na  ndio hao  hao  wana  hisa.  Niseme  mapema  tu kuwa si kosa  kuwa  hivyo  isipokuwa  yatupasa  kufahamu   kuwa  kuna  tofauti  kati  ya  wakurugenzi, wanahisa,  na  wamiliki. 

Wakurugenzi  wanaweza  kuwa  watu  wa  kuajiriwa    na  wasiwe na  uhusiano  wowote  katika  umiliki.  Unakuta mtu ameajiriwa   tu  kama  mkurugenzi  kwa  ajili ya  kuendesha  kampuni  pengine  kutokana  na  elimu  yake,  uwezo  wake,  uzoefu  n.k.  Mwanahisa  naye anaweza  kuwa  mwanahisa  tu   na asiwe mkurugenzi  na  mmiliki  anaweza  kuwa   mmiliki tu  na asiwe  mkurugenzi.   Isipokuwa  tu mmiliki  lazima  awe  mwanahisa  kwasababu  hakuna  namna  ya  kufikia  kuwa  mmiliki  wa kampuni  bila  kuwa  mwanahisa. 

Hivi  ni  vitu ambavyo  huwezi  kuvitenganisha. Mara  nyingi wanaotenganisha umiliki, ukurugenzi  na  uanahisa  ni  wenye  makampuni  makubwa.  Makampuni  yetu    madogo  ya  kufuga  kuku   mkurugenzi  ndiye  mmiliki  na  ndiye  mwanahisa.  Tutaona  baadhi  ya mambo   hapa   chini  kuhusu   ukurugenzi  wa  kampuni.

1.NINI  MAANA  YA   MKURUGENZI.

Sheria  ya  Makampuni  tunayotumia  hapa  nchini  imetoa  tafsiri  nyepesi  ya  maana ya  mkurugenzi  kwa  kusema kuwa mkurugenzi    ni  mtu  yeyote  ambaye   amepewa  nafasi  ya  ukurugenzi.  Sheria  hiyo  inasema  hivyo  kwa  kumaanisha kuwa  ili  umwite   mtu  mkurugenzi  au  hapana  itategemea  na    na  majukumu  anayotekeleza  katika  kampuni.  Ni  majukumu  tu  ndio  yatamtambulisha  mtu  kama  mkurugenzi.  Hii  ina  maana  yawezekana  mtu   akawa  anaitwa  mkurugenzi  lakini  hana  majukumu  ya  kiukurugenzi.  Kwa  tafsiri  hii  huyu   kisheria  sio  mkurugenzi.  Mwingine  yaweza   kuwa  anaitwa  mwenyekiti  lakini  akitekeleza  majukumu  ya  kiukurugenzi.  Huyu  kisheria  atatambulika  kama  mkurugenzi. Kwa  hiyo  kwa  kujibu  wa  tafsiri  hii  kumbe tunaona  kuwa   ukurugenzi  ni  majukumu  wala  sio  jina.

Pamoja  na hayo baadhi  ya  Mahakama   huko Wingereza  zimekuwa  zikitoa  tafsiri  mbalimbali  kuhusu  maana ya  ukurugenzi  ambapo  tafsiri  iliyokubalika  sana  ni ile  inayosema kuwa mkurugenzi  ni mtu  ambaye  ana  mamlaka  ya  kimwongozo,  kimaadili  na  kiutawala  katika  shughuli  zote  na  za  kila  siku  za  kampuni.

2.  WANATAKIWA  WAKURUGENZI   WANGAPI  KATIKA  KAMPUNI ?.

Linapofika  suala  la  idadi  ya  wakurugenzi   kampuni  hugawanyika  mara  mbili ,  yaani kampuni  binafsi( private  company)  na  kampuni za  umma ( public  company).  Kwa  kampuni  binafsi  hata  mkurugenzi  mmoja  inaruhusiwa, kwa  maana  kuwa  anaweza  kuwa  mmoja  au  zaidi .  Kwa  kampuni  za  umma  inaruhusiwa  kuanzia  wakurugenzi  wawili  na kuendelea. Mkurugenzi  mmoja  haruhusiwi.

3.   MAJUKUMU  YA  WAKURUGENZI.

Majukumu  ya  mkurugenzi  yeyote  wa  kampuni  ni  mawili,  kwanza  ni mdhamini  na  pili  ni  wakala.  Akiwa  kama  mdhamini  mkurugenzi  anao  wajibu   mkubwa  wa  kuhakikisha  mali  na  fedha  za  kampuni  ziko  salama.  Kwa hiyo  kwa  namna  fulani  anakuwa  kama   mtu  aliyewekeshwa  au anayelinda amana  ya  kampuni. 

 Akiwa  kama  wakala  mkurugenzi  anatakiwa  kuwa  kila  analofanya  analifanya  kwa  niaba  ya  maslahi  mapana  na mazuri  ya  kampuni. Kawaida  kazi  ya  wakala   ni  kusimama  badala  ya fulani  na  kuhakikisha  anafanya  vyema  kwa  ajili  ya  fulani  anayemwakilisha. Wakala  ni  mwakilishi  na  mkurugenzi  hiyo  ndiyo  nafasi  yake  kwa  kampuni.

Aidha  mkurugenzi  katika  kutekekeza  majukumu  yake  hayo  mawili anapaswa  kutekekeza  kila  tendo  lake  kwa  uangalifu, umakini,  weledi, na kutumia  kila  mbinu  kwa  manufaa  ya  kampuni.

MWANDISHI   WA   MAKALA  HAYA   NI   MWANASHERIA  NA  MSHAURI   WA  SHERIA  KUPITIA  GAZETI  LA  SERIKALI   LA   HABARI   LEO  KILA  JUMANNE  , GAZETI  JAMHURI   KILA  JUMANNE  NA  GAZETI  NIPASHE  KILA  JUMATANO.    0784482959,        0714047241              bashiryakub@ymail.com

                                           TANGAZO   MUHIMU                                                

VIWANJA     NA     NYUMBA          ZINAUZWA.

·        
WANASHERIA   WETU   WATAKUANDALIA   MIKATABA  YOTE  BURE  NA    KUKUSIMAMIA  MPAKA   MANUNUZI    YAKAMILIKE   BURE.

·        
UHALALI   WA  NYARAKA   NA   UMILIKI   UMETHIBITISHWA  NA                        WANASHERIA  WETU.

·        
UTAPEWA  MTU  WA  KUKUSAIDIA  KUFANYA  TRANSFER   KWA  HARAKA         BURE.

·        
IKIWA   UTATOKEA   MGOGORO  NDANI   YA  MWAKA  TANGU  TAREHE  YA       MANUNUZI    UTAPEWA   WAKILI   WA   KUSIMAMIA  MGOGORO    BURE

                                                        0784482959.

 KUONA   BOFYA  HAPO  JUU    MWANZO  WA   BLOG.