KISHERIA MPANGAJI ANAYEZIDISHA SIKU HUTAKIWA KULIPA FIDIA

NA  BASHIR  YAKUB-

Kujua  masuala  mbalimbali kuhusu upangaji na  haki  zake  ni  muhimu  sana  hasa  kwa  wakati  huu ambapo  muingiliano  wa  watu  kutoka  sehemu  moja  hadi  nyingine umeongezeka  sana huku makazi  yakiendelea kuwa   machache. Mbali  ya  upangaji  kwa  ajili  ya  makazi pia  sekta ya biashara nayo imekua  sana  kiasi  cha  kukuza  mahitaji  ya  pango kwa  ajili ya biashara. Ni kutokana  na  hili  pia kwa  muda  wa hivi  karibuni  tumeanza  kushuhudia  ongezeko  la  migogoro kati  ya  wapangaji  na  wenye  nyumba  hasa  katika  haya  mapango  ya  biashara. Ni  hali  hii   inayonifanya  nione  umuhimu  wa  kueleza  baadhi  ya  mambo  ya  msingi  kuhusu   upangaji.

Awali  ya yote  ni  vema  kufahamu  kuwa  suala  la upangaji  na  upangishaji  linaongozwa  na sheria  ya  ardhi.  Hii  ni  kwasababu  upangaji  unahusu  nyumba  na  wakati  mwingine  ardhi  isiyo  na  nyumba.  Kwahiyo  niseme tu  kuwa yeyote  anayetaka  kujua  haki  za  kupanga na  kupangisha  basi  na  asome  sheria  ya  ardhi .

1.UKIPOKEA  HELA  YA  MTU  ULIYEMSAIDIA  MAKAZI  ANAGEUKA  KUWA  MPANGAJI  WAKO.

Unapomweka  mtu  katika  ardhi  yako  kwasababu  yoyote  ile  iwe  anakulindia  eneo  lako  au  ndugu  tu  umeamua  kumsaidia    ni  vema  kujiepusha  na  kupokea  hela  yake  yoyote  ikiwa  hutaki   awe  na  hadhi  ya  upangaji.  Unapopokea  hela  za  mtu  kama  huyo   basi  mtu  huyo  kisheria   sio  kwamba  umemsaidia  makazi   tena  isipokuwa  anageuka  na  kuwa   mpangaji  wako  na  hivyo  anastahili  haki  zote  za   kiupangaji.   Ili  mtu  asiwe  mpangaji  katika  ardhi  yako  basi  usipokee chochote  kutoka  kwake   hasa hela  ambayo  hutolewa  kwa  mtindo wa  mwisho  wa  mwezi  au kila  wiki  au  vinginevyo.

Utakapo pokea  hela  kwa  mtindo  huo basi  hadhi  ya  mtu  huyo  itabadilika  na  kuwa  ya  kiupangaji. Lakini  ikiwa  hautaki  awe  na  hadhi  hiyo  basi  si  vema  kupokea hela  kutoka  kwake  kwa  mtindo  huo.   Hii  inahusu  hata  yule  anayempa  mtu  makazi  huku  akimpa  sharti  la  kumlindia  eneo  au  kulihudumia  eneo  na  kuifanya huduma  hiyo  au  ulinzi  huo  kuwa  kama   malipo  yake ya  kumpa  makazi.  Kisheria kwa  kulinda  eneo  ikiwa  kama  huduma  ya  kulipia  makazi  basi  mtu  huyo anakuwa  ni  mpangaji  na  anakuwa na  haki  zote  za  kiupangaji  na  hawezi  kuondolewa  katika  lile  eneo  bila  kuzingatia  haki  zake  kama mpangaji.

2.  SIKU  ZILIZOZIDISHWA  BAADA YA  KODI  KUISHA  INABIDI  KULIPIWA  FIDIA.

Mpangaji  anayezidisha  siku  baada  ya  zile  siku  za  mkataba  kuisha    basi  zile  alizozidisha  inabidi  azilipie  fidia  kisheria.  Kama  mkataba  wake  ulikuwa  unaisha  tarehe  10/10/    na  yeye  akaondoka  tarehe  10/12/  basi  kisheria  ibabidi  alipe  fidia  ya  miezi  miwili  aliyozidisha.  Na  ulipaji  wa  fidia   ya  namna  hii  huwa  ni mara  mbili   katika  muda  aliozidisha. Yaani  kama  kwa  mwezi   alikuwa  akilipa  laki  moja  na  sasa  amezidisha  miezi  miwili  basi   kila  mwezi  aliozidisha ataulipia  mara  mbili  ambayo  ni  laki  mbili  kila  mwezi  na  hivyo  atalipa  laki nne  kwa  kuzidisha  miezi  miwili.  Hivi  ndivyo  fidia  kwa   aliyezidisha  muda  wa   pango  huhesabiwa.

3.     UPANGAJI  WA  UTASHI.

Kwa  jina  la  kitaalam  upangaji  wa  utashi  huitwa  “tenancy  at  will”.  Hii  ni  aina  ya  upangaji  ambapo  mpangaji  na  mwenye  nyumba hukubaliana  kama  ilivyo  kawaida  lakini  kwa  sharti  kuwa  mwenye  nyumba  atasitisha  upangaji  wa  mpangaji   wakati   wowote  atakapoamua.  Upangaji  wa  kawaida  tuliozoea  katika  mkataba  wa  pango  mpangaji  na  mwenye  nyumba  huwekeana  muda  wa  kumalizika  kwa  mkataba  wa  pango  na  mara  nyingi  huwa  ni baada  ya  miezi  sita  au  mwaka  mmoja  na wengine  huwa  ni  zaidi  ya  hapo.  Muda  wa  kuisha  kwa  upangaji  huwa  ni  kitu  muhimu  sana   katika  mikataba  ya  kawaida   ya  upangaji.  

Lakini  hali ni  tofauti  kabisa  katika   mikataba  ya  upangaji  wa  utashi  ambapo muda  huwa  hauwekwi  bayana  ikiwa  na  maana  yeyote  kati  ya  mpangaji  au  mwenye  ardhi  anaweza   kumaliza upangaji  muda  wowote.  Nalieleza hili ili  watu  wasije  kuingia  katika  mtego  kwa kusainishwa mikataba  ya  upangaji  bila kuweka  bayana muda  wa  upangaji.  ifahamike  kuwa  unaposaini mkataba ambao  hauweki  bayana  muda  wa  upangaji    basi   upangaji huo  unageuka  na  kuwa  upangaji  wa  utashi( tenancy at will)   na  ikiwa  wewe  ni  mpangaji  basi  ,mwenye  nyumba ana  haki ya  kukuondoa  katika  nyumba/duka   muda  wowote.

MWANDISHI   WA   MAKALA  HAYA   NI   MWANASHERIA  NA  MSHAURI   WA  SHERIA  KUPITIA  GAZETI  LA  SERIKALI   LA   HABARI   LEO  KILA  JUMANNE  , GAZETI  JAMHURI   KILA  JUMANNE  NA  GAZETI  NIPASHE  KILA  JUMATANO.    0784482959,        0714047241              bashiryakub@ymail.com

                                           TANGAZO   MUHIMU                                                

VIWANJA     NA     NYUMBA          ZINAUZWA.

-WANASHERIA   WETU   WATAKUANDALIA   MIKATABA  YOTE  BURE  NA                    KUKUSIMAMIA  MPAKA   MANUNUZI    YAKAMILIKE   BURE.

-UHALALI   WA  NYARAKA   NA   UMILIKI   UMETHIBITISHWA  NA   WANASHERIA     WETU.

-UTAPEWA  MTU  WA  KUKUSAIDIA  KUFANYA  TRANSFER   KWA  HARAKA                 BURE.

-IKIWA   UTATOKEA   MGOGORO  NDANI   YA  MWAKA  TANGU  TAREHE  YA              MANUNUZI    UTAPEWA   WAKILI   WA   KUSIMAMIA  MGOGORO    BURE

                                                        0784482959.

 KUONA   BOFYA  HAPO  JUU    MWANZO  WA   BLOG.