AINA MBILI ZA MALI ANAZOSTAHILI MJANE.

NA  BASHIR  YAKUB - 

Maudhui  katika  makala  haya yanatoka  katika  Sheria  ya  Ndoa, sura  ya  29, iliyofanyiwa  marekebisho  2010,  pamoja na  Sheria  ya Usimamizi  na  Uendeshaji  wa  Mirathi,Sura  ya  325,  R;E 2002.  Ziko  aina  mbili  za  mali  anazostahili  mjane.  Kwanza  ni  mali  inayotokana  na  machumo  ya  pamoja  yeye  na  marehemu  mme  wake .  Pili  ni  urithi  anaostashili  kupata   kama  mrithi  wa  marehemu.

Kwa  mfano,  mume amefariki. Lakini  kabla  hajafa   huko  nyuma  walijenga  nyumba  yeye  pamoja  na  mke  wake. Au  walinunua  kiwanja  yeye  na  mke  au  gari  nk. Mme  sasa  amefariki   na kuacha  hizo  mali.   Katika mali  ya  namna hii  kuna  sura  mbili.

Sura  ya  kwanza ni  kuwa  katika  mali  hii  kuna  “share” ya  mme  na  kuna  “share  “  ya  mke.  Na  “share”  ya  kila  mmoja  inatokana  na  ukweli  kuwa  kila mmoja  kati  yao  alichangia  kupatikana kwa  hiyo  mali. Kwahiyo  kila  mmoja  ana “share”  yake  kutokana  na kile  kiwango alichochangia.  Na  mchango tulishasema  kuwa sio  leta  ni  lete. Hata  kazi  za  nyumbani kama kupika, kufua, kulea  watoto  nk. nazo ni  mchango katka kupatikana  kwa  mali.

Sura  ya  pili, ni  kuwa  kama  mume  amekufa basi  mwanamke  kama  mke  halali  anastahili  urithi  kutoka  mali  za  mumewe. Urithi  huu  utatoka  katika  zile  mali  anazomiliki  mumewe  yeye  kama  yeye. Urithi utatoka  katika “share”  ya mume  na  si  katika “share”  nyingine.

Kwahiyo  katika  mali  ileile  mjane  atakuwa  na  haki  za  aina  mbili.  Haki   ya  kupata  sehemu  yake  aliyochangia  katika  kupatikana  kwa  mali,  na  haki  ya kurithi   mali  ya  mme  wake.

1.INAVYOFANYIKA.

Kinachotakiwa  kufanyika  ni  kuwa,  kwanza  kabisa  itatolewa  sehemu  ya  mali   ambayo  inahesabika  kuwa  ni  mchango  wa  mke  katika  kupatikana  kwa  ile  mali na  itawekwa  pembeni.  Kwa  mfano ,  kama ni  nyumba ya  vyumba  sita  na pengine  mchango wa  mke  na  mme  ni  nusu  kwa  nusu,  basi  vyumba  vitatu  vitawekwa  pembeni  kama sehemu   ya  mchango wa  mke   katika  kupatikana  kwa  hiyo  nyumba.

Kwahiyo  vitabaki  vyumba  vitatu  ambavyo  ni  vya  marehemu    mme.  Sasa  hivyo  vyumba  vitatu  vilivyobaki ndivyo  vinavyotakiwa   kuwekwa  mezani  kama  mali  inayotakiwa  kurithiwa  na  warithi  wote   wakiwemo  watoto   na  yeyote  anayestahili  kurithi  kisheria.

Kwakuwa   mjane  naye  ni  mrithi  kati ya  warithi  wa  kisheria  bado  kumbe  naye  anastahili   mgao  katika  vile  vyumba  vitatu vya   marehemu  vilivyobaki.  Hivyo  basi   katika  kugawa  vile  vyumba vitatu  vya  marehemu kwa  warithi   basi    na  mjane  naye atapewa   mgao  wake lakini  safari  hii  kama  mrithi  halali.

Hoja  kuwa  alishapewa  vyumba  vitatu  mwanzoni  haitakuja  hapa  kwakuwa  ule  haukuwa  urithi  bali  jasho au  deni  lake kwenye  ile  mali.  Urithi  sio  jasho  bali  mapenzi ya  mtoa  wosia  na  matakwa  ya  lazima ya kisheria kwa  watu  ambao  lazima  warithi  akiwemo  mjane.

2.   UTARATIBU  BAADA  YA  MIRATHI.

Katika mazingira  ya  jambo kama  hili  kinachoanza  ni  kumpata  msimamizi  wa  mirathi.  Na  msimamizi  wa  mirathi  anaweza  kuwa  ameteuliwa  na  marehemu  kwenye  wosia  au  kama  hakuna  wosia  atateuliwa  na  ndugu/wanafamilia  na  kuthibitishwa  na  Mahakama. Lakini  hata kama atakuwa  ameteuliwa  na  marehemu  kwenye  wosia  ni  lazima  athibitishwe  na  mahakama.

Baada  ya  kupatikana  msimamizi  wa  mirathi   kwa  utaratibu  basi  ni  hapo  ambapo  mjane anaweza  kudai  haki  ya  kwanza  ya  machumo  ya  pamoja(share) katika mali  zizilizoachwa  kabla  ya  mgao  wa  mirathi  kuanza  kwa  warithi. Haki  hii  ataidai  kwa  msimamizi  wa  mirathi.

Kama  mjane  ndiye  msimamizi  wa  mirathi  basi  haki  hii  ya machumo  ataidai kwa  warithi.  Kama  hakuna  mgogoro  atapewa  sehemu  yake  ya  machumo  na  baadae sehemu  yake ya  urithi.  Na  kama  kutakuwa  na  mgogoro  au  ubishi  basi  mjane   atafungua  malalamiko  mahakamani   kuiomba  mahakama  itoe  tamko(declaration) kuhusu  kupatikana  kwa  sehemu  yake  ya  machumo.

MWANDISHI   WA   MAKALA  HAYA   NI   MWANASHERIA  NA  MSHAURI   WA  SHERIA  KUPITIA  GAZETI   LA  JAMHURI   KILA   JUMANNE.  0784482959,  0714047241bashiryakub@ymail.com